"NGƯỜI HÁT" CỦA BÙI MAI HẠNH, TRIẾT LÝ NHÂN SINH CỦA NGƯỜI ĐÀN ÔNG GÓP PHẦN LÀM CHO THẾ GIỚI VẬN HÀNH BẰNG TÌNH YÊU VÀ LỜI THỨ THA.

(Bài viết rất dài, dành cho những người còn băn khoăn: ta có thể thu được giá trị gì từ thơ ca?)

Đây là bài viết thứ sáu của tôi về cuốn sách đặc biệt này. Và tôi sẽ không ngạc nhiên khi con số này có thể chạm đến hai con số và hơn thế nữa.

Tôi đã có 1 bài viết về "chàng thơ" của chị Hạnh- anh Gary. Với bài viết đó, tôi viết về anh như viết về 1 cá nhân cụ thể- chồng chị Hạnh- mà tôi biết ít nhiều qua những tháng năm theo dõi trang facebook cá nhân của chị và qua những bài thơ chị viết về anh. Tuy nhiên, trong khi tự lý giải với chính mình rằng: tại sao cuốn sách này lại có sức quyến rũ kỳ lạ đối với bản thân tôi như vậy? Tôi đã phần nào tìm ra câu trả lời cho chính mình: cuốn sách không chỉ kể về những con người cụ thể bằng xương bằng thịt. Thông qua câu chuyện về những cá nhân đó, những vấn đề nhân sinh phổ biến mà nhân loại quan tâm đã được chị Hạnh nói ra bằng "người hát", qua "người hát", trong "người hát". Sự mộc mạc, sự hiển hiện của những con người thật trong thơ chị làm cho mỗi bài thơ gần gũi và đầy tính thuyết phục. Nhân vật từ đời thực bước vào sách vở chứ hoàn toàn không phải nhân vật hư cấu. Tuy nhiên, con người thật, nhân vật thật trong "người hát" mang những yếu tố thời đại, phản ánh sâu thẳm những triết lý nhân sinh khiến độc giả phải suy ngẫm, phải đặt câu hỏi, phải lật đi lật lại và phải tìm ra đáp án mới yên tâm.

Seri 5 bài thơ chị viết về anh Gary gồm:

1. Mẹ dạy anh cầm kim khâu

2. Anh là anh

3. Đàn ông 70

4. Làm giàu đáng không em?

5. Người đàn ông huýt sáo

Trọn vẹn vẽ lên một "mẫu đàn ông" mà thông qua họ, ta hiểu được rằng tại sao thế giới này hạnh phúc?

Đó là tôi chưa tính, chưa kể một quan hệ căn cốt của "mẫu đàn ông" này là quan hệ với người bạn đời của mình (có lẽ sẽ phải dành riêng trong một bài viết khác)

1. Vai trò của giáo dục gia đình; vai trò của người Mẹ

Để "tạo ra" mẫu người này, trước hết và trên hết là nền giáo dục gia đình. "Mẹ dạy anh cầm kim khâu" là một bài cảm động và nhân văn về giáo dục gia đình và vai trò của người mẹ trong việc hình thành nhân cách đứa con.

Mẹ dạy con những gì?

Mẹ Gary dạy anh tất cả những kỹ năng cơ bản nhất để sống một cuộc đời bình thường. Mẹ dạy anh cách làm đồ ăn, cách ăn uống khoa học, hợp lý và nhân văn. Mẹ dạy anh tự phục vụ nhu cầu đầu tiên và cơ bản của con người "không chờ đợi ai rửa bát đĩa của mình"

Mẹ dạy Gary cách sinh hoạt: giữ gìn đồ đạc; cách dùng giầy dép, quần áo; cách sử dụng phù hợp trong từng bối cảnh.

Mẹ dạy anh những giá trị đạo đức căn bản làm nên 1 con người: yêu lao động; không dối trá; không tham lam; tôn trọng người khác ý kiến với mình.

Mẹ dạy Gary cách tự chăm sóc bản thân: khâu gấu quần, đơm lại cúc áo, biết trân trọng và yêu thương những vật dụng thân thuộc, cũ kỹ vì nó là kết tinh mồ hôi, sức lao động và tình yêu của cha mẹ.

Không chỉ vậy, mẹ còn dạy anh biết vui chơi giải trí. Mẹ dạy anh "uống rượu nhảy múa say sưa hết mình dịp lễ hội".

Và mẹ dạy anh cách ký tên. Chữ ký ấy đã theo anh suốt cuộc đời và in hằn dấu ấn người mẹ lên cuộc đời đứa con. Hình ảnh của người mẹ trong trái tim con cũng bắt đầu từ giáo dục gia đình đầy tính khoa học và tình yêu thương ấy. Và cách dạy dỗ như thế đã khiến vợ chàng trai sau này yêu chồng, "yêu Mẹ trong Anh" và yêu thương, trân trọng mẹ chồng.

"Em bắt gặp anh ngồi khâu gấu quần

mũi chỉ to cồ cộ

chiếc kim nhỏ trượt khỏi hai ngón tay đàn ông vụng về may vá

anh ngẩng lên cười: "mẹ dạy anh cầm kim khâu, ngày bé, mẹ dạy anh đắp những miếng vá..."".

Và không chỉ dạy con trai mình, mẹ dạy con dâu:

"các con hãy lo cho mình, mẹ lo cho mẹ"

"đời không cho hoa thì ta ngắm lá".

2. Các mối quan hệ xã hội người đàn ông tự xác lập khi trưởng thành

Các mối quan hệ này được khẳng định mạch lạc, rõ ràng trong bài "Anh là anh".

"Mẫu người đàn ông" trong "người hát" của chị Hạnh tự khẳng định mình là người hướng nội. Và cuộc sống của anh xoay quanh các mối quan hệ căn bản

Với sách vở

Với công việc

Với đồng nghiệp

Với thiên nhiên

Với chính mình.

Và vì làm bạn được với chính mình, anh an nhiên tự tại, anh tự gieo gặt vui buồn, anh không cần giống ai, anh đủ đầy trong tình bạn với vợ.

Đời anh chỉ có 3 người bạn thân: vợ, em trai, em gái. Và anh không cần thân thêm ai. Anh đủ đầy các điều kiện để làm chủ cuộc sống của mình:

"hãy nói tên một người bạn anh sẽ gọi khi cần?

không, lúc nào cần sẽ biết

tại sao

tại anh là anh!"

An nhiên, tự tại, tự do đến vô cùng!

3. Hệ giá trị cá nhân người đàn ông tự xác lập khi trưởng thành

Chị Hạnh đã diễn tả tự nhiên và tài tình nội dung này khi hỏi chồng: "Anh có điều gì tự hào về bản thân". Câu trả lời của Gary được gói trong bài "Đàn ông 70" chỉ ra hệ giá trị căn cốt của Gary. Và đây cũng chính là những giá trị khiến Gary tự hào về mình.

Trước hết, với Gary, được là người bình thường là một niềm tự hào, là niềm hạnh phúc lớn lao. Mấy ai trong chúng ta cảm nhận được đầy đủ, trọn vẹn niềm tự hào, hạnh phúc khi "là người bình thường". Có bàn tay đủ 5 ngón để tự kiến tạo cuộc sống của mình. Anh tự tổ chức đời sống, không làm phiền đến ai. Đọc đến đây tôi sực nhớ triết lý: chúng ta làm từ thiện tốt nhất cho cuộc đời này bằng cách làm sao sống tốt cuộc sống của bản thân để không ai phải từ thiện cho mình.

Thứ 2, điều Gary tự hào về bản thân là anh sống lương thiện, và vì "chưa làm điều gì bất thiện" do vậy anh sống trong sự thanh thản, bình an trong tâm hồn. Giữ được những giá trị đạo đức là một điều khiến anh tự hào về bản thân.

Thứ 3, có được niềm tin yêu của gia đình, đồng nghiệp, bạn bè là điều anh biết ơn và tự hào. Điều này góp phần tạo nên triết lý sống của anh: "thế giới này được vận hành bằng tình yêu thương và lời thứ tha".

Thứ 4, Gary tự hào về nghề nghiệp khi thấy mình xứng đáng là chuyên gia trong lĩnh vực được đào tạo. Anh thấy một sự tương xứng giữa bằng cấp trong nghề nghiệp và thực tế tác nghiệp của anh; tương xứng giữa danh và thực; anh từ chối học lên cao hơn để dành thời gian đó bồi dưỡng, truyền kiến thức cho thế hệ sau. Đọc đến đây tôi tự nhủ vì sao nước Úc giàu có và phồn thịnh. Khi mỗi công dân của họ có ý thức rõ ràng về việc tiết kiệm nguồn lực một cách triệt để như vậy thì riêng nguồn tiết kiệm ấy cũng là một con số khổng lồ cho sự phát triển.

Cũng trong nghề nghiệp, Gary tự hào vì anh làm việc chăm chỉ. Từ bé mẹ dạy anh biết yêu lao động. Và anh đã thực hành nó xuất sắc trong nghề nghiệp của mình. Sự chăm chỉ bền bỉ được tích luỹ theo thời gian sẽ tạo ra một kết quả đáng kinh ngạc cho bản thân, cho tổ chức và cho toàn xã hội.

Thứ 5, anh tự hào về 2 tính tốt của đàn ông mà anh đã thực hành được: không thối chí bỏ cuộc và nói ít làm nhiều.

Thứ 6, anh tự hào về những thành quả của "Tình người và Ánh sáng" với sự đóng góp tốt nhất của mình, một sự đóng góp lặng lẽ, âm thầm, khiêm nhường của một người sẵn sàng đứng phía tối cánh gà chăm sóc cho bạn diễn chính của mình. Tôi tự hỏi nếu ai cũng muốn, cũng đòi là nhân vật chính, không ai lùi lại phía sau thì có chăng những thành quả và chiến thắng như Gary chia sẻ.

Và một niềm tự hào lớn của Gary là anh đã hồi sinh sau nhiều lầm lạc và trả giá cho những mê lầm trong cuộc đời mình. Anh gặp được người bạn đời, người bạn thân nhất của mình. Và anh cảm thấy mình "được bước vào tuổi bảy mươi với trái tim mười bảy... tự hào là người chồng khoẻ mạnh để yêu em"

4. Quan niệm cá nhân về sự giàu có (ở đây là giàu có về tiền bạc)

"Làm giàu đáng không em?" là một bài xứng đáng để chúng ta đọc nhiều lần và suy ngẫm, tự tìm ra câu trả lời cho mình về việc làm giàu, quan niệm và cách ứng xử với tiền bạc.

Gary có một quan niệm rõ ràng, minh triết về việc làm giàu. "Anh không muốn giàu là một chọn lựa". Anh không muốn nghèo nhưng cũng chẳng muốn giàu khiến vợ anh phải chất vấn anh thẳng thắn: "anh không muốn giàu hay không thể làm giàu?". Gary chỉ muốn "đủ dùng" và anh biết đủ.

Trong trường hợp này, chị Hạnh đã khá định kiến khi có phần áp đặt quan niệm của "ông bà mình" về việc làm giàu. "Ông bà tôi dạy: hạnh phúc là giàu sang". Tuy nhiên, hạnh phúc là không giống nhau với mỗi người khi chúng ta ở những hoàn cảnh không giống nhau.

Theo Gary, anh không muốn giàu bởi "Người giàu không hạnh phúc".

Trước hết, kiếm tiềm và đặc biệt kiếm nhiều tiền là việc không dễ dàng. Do đó người giàu chịu rất nhiều sì trét. Đặc biệt khi giàu rồi người ta muốn giàu hơn nên thậm chí người giàu thao túng người khác để giàu có và giàu có hơn nữa. Đây là việc làm phi đạo đức.

Thứ 2, tiền bạc đẻ ra sự dư thừa. "Quản lý sự thừa thãi", "chăm sóc tài sản" trong mắt của một chuyên gia quản lý tài sản như Gary là việc tốn nhiều tâm sức và không phải ai cũng biết cách làm.

Thứ 3, người có nhiều tiền, nhiều tham vọng sẽ kèm theo nhiều hệ luỵ tiêu cực.

Với bản thân người giàu là không còn thời gian cho bản thân, cho gia đình; sức khoẻ suy kiệt; không còn thời gian và tâm trí cho tình yêu. Cái giá phải trả không hề nhỏ; với các quan hệ xã hội, người giàu phải "trả giá" cho sự giàu có của mình là sự ghen ghét, đố kỵ; có nhiều kẻ thù; không được tin tưởng; bệnh tật cô đơn kiệt quệ,...

Với những suy nghĩ ấy, Gary cho rằng, người giàu không hạnh phúc. Và anh không muốn giàu có là một sự lựa chọn.

5. Tâm thế sống, làm việc trong trạng thái vui vẻ

Đây có lẽ là bí quyết quan trọng nhất của Gary để an nhiên, tự tại và thưởng thức cuộc sống của bản thân. "Người đàn ông huýt sáo" là tên 1 bài thơ được chị Hạnh lấy ý để đặt cho cả phần 2 tập thơ của mình "người huýt sáo". Bài thơ này cũng toát lên 1 thái độ sống rất tích cực, tràn đầy tình yêu của Gary với cuộc đời này.

Ai cũng phải lao động để sống. Và một người yêu lao động như Gary, anh không chỉ làm nghề để mưu sinh, anh luôn chân luôn tay làm đủ mọi việc. Từ việc nhà đến các công việc phục vụ mục đích vui chơi giải trí. Điều đáng nói là anh làm việc trong tâm thế và cảm giác tận hưởng niềm vui, niềm hạnh phúc với mọi công việc. Và mỗi việc anh làm đều toát lên vẻ đẹp và rạng ngời tình yêu. Anh làm vườn, anh đóng bàn ghế, anh dựng nhà, sơn tường, anh viết thơ tình, anh tắm tiên gọi vợ tắm cùng, anh gieo hạt, anh đổ rác, anh tìm kính lão,... cùng với tiếng huýt sáo reo vui niềm hoan lạc toát ra từ tâm hồn và trái tim của một người luôn biết cách tận hưởng và thưởng thức cuộc sống trong từng phút giây.

Và câu thơ theo tôi là đỉnh của đỉnh:

"Anh vừa giặt đồ lót của vợ vừa huýt sáo..."

Với một người vợ châu Á như chị Hạnh, đây có lẽ là "một món quà hơn mọi món quà". Hình ảnh đời thực đẹp đẽ đầy chất thơ và tính nhân văn.

Và mẹ Gary đã nói với con dâu Mai Hạnh: "mẹ bảo anh giống bố. Con đừng lo, vợ chồng con sẽ ổn. Sao mẹ biết? Vì mẹ được nghe tiếng bố huýt sáo suốt đời". Một linh cảm lành có cơ sở từ sự kết nối huyết thống bền vững giữa các thế hệ, từ thành quả của giáo dục, của tình yêu.

Gary, người bạn đời của chị Hạnh, với những gì về anh tôi biết qua thơ chị và được tôi cảm qua bài viết này không còn là "người đàn ông" của riêng chị nữa. Anh là một "mẫu người đàn ông" giúp chúng ta hiểu vì sao nước Úc thịnh vượng, vì sao thế giới này trở nên hạnh phúc. Với khả năng làm bạn với chính mình, hiểu mình; khả năng xây dựng hệ giá trị sống; khả năng xác định rõ các mối quan hệ căn cốt của cuộc đời; quan điểm và thái độ rõ ràng với tiền bạc, với việc làm giàu; yêu lao động và khả năng làm mọi việc vui vẻ, làm việc theo cách thưởng thức và tận hưởng, anh đã góp phần làm cho thế giới này "vận hành bằng tình yêu thương và lời thứ tha".

Có cuốn thơ nào mà ta "học" được nhiều kiến thức và triết lý sống như "người hát" của chị Hạnh? Nó không chỉ là thơ. "Người hát" là triết lý nhân sinh, là lẽ sống được toát lên từ những điều mộc mạc, bình dị. Chính vì vậy "người hát" có sức lay động và cảm hoá.

Chị Hạnh ơi, đến thời điểm này, các bài bình của em về "người hát" có lẽ đếm câu chữ đã dài hơn cả dung lượng của bản gốc rồi.

Em cám ơn chị thật nhiều và đón chờ "người hát 2" của chị.

Tác giả: Hoai Tran